Oporavak nakon kardiovaskularnog događaja

Svaki kardiovaskularni događaj – infarkt srca (srčani udar), operacija na srcu, implantacija stentova, popuštanje srca i sl., u manjoj ili većoj meri predstavlja „atak“ i dovodi do gubitka funkcionalne sposobnosti, koju je pacijent posedovao pre navedenog događaja. Ovi pacijenti obično imaju jedan ili više faktora rizika za nastanak  bolesti srca i krvnih sudova, koji su doprineli nastanku kardiovaskularnog događaja – povišen krvni pritisak, neregulisane vrednosti „masnoća“ u krvi (LDL holesterol), šećernu bolest, pušenje, gojaznost, fizičku neaktivnost, stres i sl.  

Pored primene relativno skupih revaskularizacionih procedura – premošćavanja suženih krvnih sudova na hirurški način, tzv. „bypass“-ima ili rešavanja suženja na krvnim sudovima srca (ali i u ostalim vaskularnim područjima) „mrežicama“ (stentovima) i primene novijih generacija lekova, savremena kardiologija se trudi da uključi i čitav niz metoda i postupaka koje imaju za cilj smanjenje ili eliminaciju navedenih „tradicionalnih“ faktora rizika srčanih bolesti, ali i povećanje ili u najboljem slučaju vraćanje funkcionalne sposobnosti, koju je pacijent imao pre indeksnog događaja. 

Nakon višedecenijske provere opravdanosti, danas se program SKR nalazi u preporukama Evropskog i Američkog udruženja kardiologa za lečenje bolesnika sa kardiovaskularnim bolestima, koji su sa najvišim klasama i nivoima dokaza preporučili vežbe fizičkim opterećenjem (VFO) i učešće u programima SKR kod pacijenata sa KVB, naročito kod bolesnika nakon infarkta srca i srčanog popuštanja, sa značajno oslabljenom srčanom funkcijom. 

U poslednjih tridesetak godina medicina beleži čitav niz naučnih dokaza o uspešnosti sveobuhvatne kardijalne rehabilitacije kod pacijenata sa KVB, ali se i pored tih saznanja, ona koristi mnogo manje nego što bi trebalo, ne samo u našoj sredini i okruženju, nego i u mnogo razvijenijim zemljama i ekonomijama. Svega 30% pacijenata koji zaslužuju kardijalnu rehabilitaciju je i dobiju! Osim toga fizičko vežbanje smanjuje depresiju i anksioznost, kao i rizik od pojave osteoporoze i malignih bolesti. Osobe koje fizički vežbaju, žive u proseku 3 godine duže od onih koje ne vežbaju. 

Ključnu komponentu programa sveobuhvatne kardijalne rehabilitacije predstavljaju vežbe fizičkim opterećenjem (VFO). Osim toga, SKR obuhvata i savetodavni (edukativni) program u smislu redukcije i kontrole faktora rizika – prestanak pušenja, zdrava ishrana, promene navika i stila života i usvajanje zdravih navika, vraćanje seksualnoj aktivnosti i sl. 

Suštinski značaj sveobuhvatne kardijalne rehabilitacije (SKR) ogleda se u: 

• Povećanju funkcionalnog kapaciteta pacijenata; 

• Redukciji simptoma bolesti; 

• Detekciji simptoma i znakova bolesti pre pojave komplikacija; 

• Poboljšanju kvaliteta života; 

• Produženju života i smanjenju smrtnosti, tokom višegodišnjeg praćenja bolesnika sa KVB; 

• Smanjenju ukupnih troškova lečenja po pacijentu, kroz smanjenje broja hospitalizacija i komplikacija koje zahtevaju skupe bolničke terapijske protokole.  

Pacijenti se moraju aktivno, što ranije, i tokom što dužeg vremenskog perioda uključiti u program SKR. Ona praktično započinje već u bolničkim uslovima, kao FAZA I ili BOLNIČKA FAZA – od 1. do 14. hospitalnog dana nakon KV događaja i obično traje 1-2 nedelje; nastavlja se kao FAZA II ili RANA POST-HOSPITALNA FAZA i sprovode je skoro sve zemlje Evrope, uključujući i našu. Može se obavljati ambulantno, van-bolnički, tzv. „outpatient“ (uspešno od 2014./2025. i u IKVBV), sa trendom povećanja ovakve forme SKR. Moguće ju je obavljati tradicionalno, u bolničkim uslovima, tzv. „inpatient“, a u poslednje vreme i u kućnim uslovima (tzv. „home-based“) ili čak telemetrijski. FAZA III ili DUGOVREMENA VAN-HOSPITALNA, preporučuje se kao forma doživotne SKR. 

Uspešna SKR podrazumeva timski rad – samog pacijenta i ostalih članova tima, a to su kardiolog, fizioterapeut, medicinska sestra/tehničar, specijalista fizikalne medicine i rehabilitacije, psiholog, nutricionista/dijetetičar, konsultanti drugih medicinskih grana. 

I pored jasnih dokaza da je fizička aktivnost jedan od osnovnih i najznačajnijih faktora za očuvanje zdravlja ili njegovo poboljšanje kod već obolelih, relativno mali broj osoba je spreman da se redovno bavi VFO. Ova realna situacija zahteva izmenu strategija u pristupu fizičkom vežbanju, pošto se radi o najdostupnijem i najjeftinijem obliku održavanja/unapređenja zdravlja.