Šta je rak dojke | Docta Novartis

O raku dojke

Dojka je sinonim ženstvenosti i materinstva. Tokom vremena dojka prolazi kroz dramatične promene u veličini, obliku i funkciji koje su u vezi sa pubertetom, trudnoćom, laktacijom i menopauzom.

Epidemiologija

Rak dojke, karcinom dojke, maligni tumor dojke ili zloćudni tumor dojke je najčešći rak kod žena u svetu, pa tako i kod nas u Republici Srbiji. Karcinom dojke čini oko 30% svih maligniteta kod žena. U Republici Srbiji karcinom dojke je najčešći maligni tumor u obolevanju i umiranju kod žena. Celoživotni rizik (ukoliko žena živi duže od 70 godina) da žena oboli od karcinoma dojke je jedna od osam žena.

Prema poslednjim podacima Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”, u Republici Srbiji, 2020. godine registrovano je 4368 novoobolelih dok su 1782 žene umrle od raka dojke. Visoke stope umiranja od karcinoma dojke u Republici Srbiji mogu se delimično objasniti neorganizovanim skriningom (odsustvom ranog otkrivanja tumora), visokim stopama rizičnog ponašanja kod stanovništva (pušenje, loša ishrana, odsustvo fizičke aktivnosti, prekomerna upotreba alkohola, rizično seksualno ponašanje, gojaznost), nedovoljno dobrom organizacijom onkološke nege unutar primarnih i sekundarnih zdravstvenih centara (centralizovana onkološka nega u tercijarnim centrima), odsustvom savremenih lekova i dijagnostičkih procedura.

Šta je rak dojke?

Rak dojke je maligna bolest koja se javlja kada normalne ćelije žlezdanog tkiva dojke počnu nekontrolisano da rastu, razmnožavaju se, zamenjuju normalno tkivo dojke i putem limfnih i/ili krvnih sudova šire se u udaljene organe, poput kostiju, jetre, pluća, mozga, ali i u druge organe. U početnoj fazi bolesti rak dojke je ograničen na samu dojku i limfne žlezde pazuha sa iste strane (prvo mesto širenja bolesti). Tada govorimo o ranoj bolesti ili loko-regionalnoj bolesti. Ovi stadijumi bolesti su danas, sa novim modalitetima lečenja, visoko izlečivi. Kada se bolest proširi u udaljene organe govorimo o metastatskoj bolesti i ovaj stadijum bolesti još uvek, sa svim danas dostupnim modalitetima lečenja, nije izlečiv ali se može dugo (više godina) lečiti kao hronična bolest. Iz tog razloga otkrivanje bolesti u ranoj, početnoj fazi je najvažniji parametar za bolji ishod lečenja, odnosno potpuno izlečenje.

Važno je razumeti da je većina kvržica u dojkama benigna a ne maligna. Benigni tumori ili dobroćudni tumori se ne šire van dojke, nisu opasni po život, ali neke vrste benignih kvržica na dojkama mogu povećati rizik od raka dojke kod žene. Svaku kvržicu ili promenu na dojci treba da pregleda zdravstveni radnik, najbolje hirurg onkolog, kako bi utvrdio da li je benigna ili maligna i da li može uticati na budući rizik od pojave raka.

Otkrivanje bolesti u ranoj, početnoj fazi je najvažniji parametar za bolji ishod lečenja, odnosno potpuno izlečenje.

Rano otkrivanje karcinoma dojke

U Republici Srbiji još uvek nije implementiran skrining za rano otkrivanje karcinoma dojke. Skrining podrazumeva preglede dojki pomoću mamografije. Mamografija je rendgenski snimak dojke, a savremeni aparati obezbeđuju precizniju dijagnostiku. Prema propozicijama skrininga, na pregled za rano otkrivanje karcinoma dojke pozivaju se žene u dobi od 50 do 70 godina starosti; pregledi se vrše na 2 godine.

U slučaju da se na mamografiji uoči promena koja je sumnjiva, Vaš lekar će predložiti uzmanje uzorka tkiva radi analize pod mikroskopom, odnosno određivanja tipa karcinoma dojke. Ovaj postupak se zove biopsija i vrši se šupljom iglom koja obezbeđuje crvoliki uzorak tkiva dojke koje se dalje šalje na patohistološku analizu. Patohistološka analiza će odrediti histopatološki tip tumora i parametre koji su važni za precizno određivanja podtipa karcinoma dojke. Imunohistohemijskim bojenjem tkiva dojke određuju se receptorski status. Danas određujemo četiri vrste receptora, to su receptor za estrogen (ER), receptor za progesteron (PR), receptor za HER2 (humani epidermalni faktor rasta) i marker proliferacije Ki67. Ovi receptori ili markeri su takođe važni za određivanje podtipova karcinoma dojke.

Vrste raka dojke

Na osnovu patohistološke analize i imunohistohemijskog bojenja tumorskog tkiva razlikujemo najmanje četiri podtipa karcinoma dojke, hormon-receptor pozitivni nisko proliferativni (Luminal A), hormon-receptor pozitivni visoko proliferativni (Luminal B), HER2 pozitivni, trostruko negativni.

Određivanje podtipova karcinoma dojke je važno jer se na ovaj način preciznije određuje lečenje karcinoma dojke. Hormon receptor pozitivni karcinom dojke se uglavnom leči antiestrogenskom terapijom, koju još zovemo endokrinom terapijom, i lekovima iz grupe CDK4/6 inhibitora, dok se HER2 pozitivni i trostruko negativni karcinomi leče uglavnom hemioterapijom koja se može kombinovati sa biološkim lekovima i monoklonskim antitelima.

Dodatno testiranje u karcinomu dojke

Rak dojke se skoro u potpunosti javlja kod žena, najčešće kod žena u menopauzi, na jednoj ili na obe dojke. Mali procenat raka dojke se javlja kod mladih žena, ispod 15%. Rak dojke se retko može javiti i kod muškaraca (ispod 1%). Karcinomi dojke kod mladih žena (ispod 40 godina starosti), kod muškaraca, kod žena koje imaju obostrani karcinom dojke, kod žena koje imaju karcinom dojke i karcinom jajnika, ili kod žena koje imaju više bliskih srodnika sa karcinomom dojke, posebno u mlađem životnom dobu, zahtevaju testiranje na nasledne mutacije, poput BRCA1 i BRCA2. Ovo testiranje se vrši iz krvi i odnosi se na tzv. germinativne mutacije. Nasledni karcinomi dojke zahtevaju poseban plan lečenja i planiranja profilaktičih (preventivnih) hirurških intervencija na dojkama i jajnicima zbog visokog rizika od drugog karcinoma dojke i/ili jajnika.

Autor:

Viši naučni saradnik Dr sci. med. Ivana Božović-Spasojević, medikalni onkolog, Institut za onkologiju i radiologiju Srbije

Literatura:

Breast Cancer Signs and Symptoms. NBCF. Dostupno na: https://www.nationalbreastcancer.org/breast-cancer-symptoms-and-signs/
Epidemioloske karakteristike raka dojke.pdf (batut.org.rs)

Povratak na vrh

Rak dojke